Oezbekistan
14 oktober – Plov in Tashkent
Een nachtvlucht met overstap in Istanbul gaat je niet in de koude kleren zitten; toen we aan het begin van de dag aankwamen in Tashkent, hadden we aardig wat slaapgebrek opgebouwd. We zetten ons schrap om met ons duffe hoofd door de douane te gaan; want Oezbekistan heeft wat bureaucratie en formaliteiten betreft een aardige reputatie hoog te houden. Maar blijkbaar hadden wij onze 2 (!) identieke douaneformuliertjes zorgvuldig genoeg ingevuld, want al snel was het een gestempel van jewelste en konden we – nog ietwat verdwaasd – het land echt binnen sloffen. Verlies vooral het niet-ingenomen douanepapiertje niet, want anders kan het alsnog een lastig verhaal worden om Oezbekistan zonder kleerscheuren te verlaten.
Maar zover was het nog niet, eerst maar eens een ochtendtukkie doen in Tashkent. Na zo’n 2,5 uur slaap ‘ingehaald’ te hebben, gingen we op pad om Tashkent te ontdekken. Een beetje moeite moesten we doen om geld te wisselen, maar al snel voelden we ons de koning te rijk! $ 100,- armer, maar 241.400 sum rijker! Bedenk daarbij dat het grootste biljet 1.000 sum (= € 0,33) waard is en je hebt meteen een idee hoe dik je portemonnee moet zijn om alles netjes op te bergen. Die van ons was in ieder geval niet groot genoeg voor de 5 cm aan biljetten, dus in plaats daarvan (ver)stopten we de biljetten op verschillende plekken in onze tas en zakken. Al snel werd het continue tellen en bijeenrapen van geld een onderdeel van ons ritme hier.
Goed, zoals gezegd ontdekten we Tashkent en probeerden we erachter te komen hoe alles hier werkt. Ook het tweede vooroordeel dat wij hadden over Oezbekistan, werd van tafel geveegd. De eerste indrukken waren helemaal niet dat het een land in armoede is; nee, het kwam zelfs modern op ons over. Qua mensen is het de ideale mix van Aziatische en Russische invloeden. Geen norsheid die wij van Russen vooral gewend zijn, maar oprechte moeite die gedaan werd om ons in de Engelse taal te helpen. Geen opdringerigheid die wij met name in India gezien hebben, maar gepaste afstand. We voelden ons direct op ons gemak en daar waar nodig werd ons de weg gewezen of een restaurant aangeraden.
De ideale mix was ook terug te zien aan de straten en gebouwen. Joekels van oerlelijke betonnen Russische flatgebouwen stonden naast de meer subtiele Aziatische huizen. Moskeeën en orthodox Russische kerken wisselden elkaar af. Het gekrioel van mensen in de smalle straatjes van de Chorsu Bazaar was een schril contrast met het grote lege plein, waar een enorm beeld van echt-niet-zo-onschuldige ‘oorlogsheld’ Amir Temur op zijn paard het centrum markeerde en vrouwen met ouderwetse bezems het plein schoonveegden.
Politie was overal op straat, in gebouwen, de metro, noem maar op. Bang gemaakt door Lonely Planet keken we eerst de aap uit de mouw voordat we ergens een foto maakten. Maar ook deze mannen bleken totaal niet onaardig en vonden het leuk om hun Engelse woordenschat op ons los te laten, zelfs al kwamen we soms niet verder dan ‘hello’ en ‘thank you’, terwijl de tas meerdere malen werd geïnspecteerd. Bureaucratie hebben we ook gezien, bij het bezoeken van een tv-toren, waarbij eerst een formulier ingevuld moest worden bij de balie inclusief paspoortcontrole, vervolgens geld betaald moest worden bij de kassa, waarna je weer met betalingsbewijs terug mocht naar de balie. Deze twee verschillende locaties bevonden zich op 5 passen lopen van elkaar. ‘Nee, je mag vanuit de toren geen foto’s maken, dus berg je camera maar op in een kluisje’. Daarna nog een security checkpoint met wederom paspoortcontrole en bijna standaard fouilleren. En als je dat allemaal gepasseerd was, mocht je toch echt de toren in. Heel dit ritueel was eigenlijk veel leuker dan de toren zelf; het proberen te snappen wat er allemaal gebeurt, is hilarisch genoeg om de humor ervan in te zien.
Omdat Tashkent groter bleek dan gedacht, gingen we daarna verder met de metro. Alle 3 de lijnen waren nodig om onze bestemming te bereiken en met de verschillende aanwijzingen in Russisch en iets dat lijkt op Turks, vonden we onze weg vrij gemakkelijk. Een fiche dat zo past in een pokerdoos, kostte ons € 0,33 en daarmee konden we zo lang onder de grond blijven als we wilden. Maar daarvoor was het te heerlijk weer.
We sloten onze dag af met Oezbeekse Plov: vlees, groente, rijst. En daarna was het tijd om het slaapgebrek verder in te halen.
15 oktober – Sharq to Bukhara
Na 1 dag Tashkent vertrokken we per trein naar Bukhara. Gelukkig werden onze tickets uitgebreid gecontroleerd, want anders waren we in de verkeerde trein gestapt. Tja… alles was in het cyrillisch en aanwijzingen waar de trein naartoe ging, konden wij nergens vinden. De treinreis duurde 7 uur en het viel ons op dat dit gedeelte van Oezbekistan voornamelijk vlak was. Het landschap was grotendeels leeg en kaal; eigenlijk behoorlijk saai te noemen. De trein wiegde ons soms even in slaap, om ons daarna weer even vrolijk met een schok te laten ontwaken. Thee en caramelkoffie werd in de wagon geserveerd en er liep een man rond met mandjes drinken en snacks. In Samarkand kwam een bedelaar een kijkje in de wagon nemen om te zien of dat wat opleverde. Spannender dan dit werd de treinrit niet.
Op het station van Bukhara was het opeens een drukte van belang; we kregen links en rechts taxi’s aangeboden en wat jonge kinderen trokken ons aan het shirt in de hoop dat wij ze wat zouden geven. Vanaf het station was het 15 km per taxi naar het hotel, gelegen aan de rand van de oude stad. We proefden alvast wat van de sfeer door wat in de straatjes van dit wereld erfgoed te slenteren; dit was veelbelovend, maar morgen meer hierover! Daarna dineerden we met uitzicht op een schitterend gebouw. Ons geld begint als sneeuw voor de zon te verdwijnen. Het ene moment voel je je hier de koning te rijk, maar net zo snel vliegt het geld je portemonnee uit. Met nog maar 32 Oezbeekse biljetten op zak zijn we nagenoeg blut.
16 oktober – Black market money in Bukhara
Na een overheerlijk Oezbeekse ontbijt, begonnen we onze verkenningstocht door Bukhara. In de vroege ochtend hadden we nog meerdere lagen kleding aan, maar al snel was het stralend weer en gingen we over op 1 laag. Het nijpend tekort aan geld werd opgelost door in te gaan op een royaal aanbod van een dame die actief was in de karpettenhandel. Al snel kwamen we erachter dat 5 Oezbeekse minuten wachten het 8-voudige betekende en tot die tijd hielden we ons bezig door een praatje met de dame van de kleedjes te maken. Ze bleek de Franse taal machtiger te zijn dan de Engels; blijkbaar is dat beter voor de handel. Na zo’n 3 kwartier gewacht te hebben kwam er een jongen aangefietst met een grote zwarte tas achterop. Als een razende haalde hij daar 3 pakketten geld uit en overhandigde dit aan ons in ruil voor 2 briefjes van 50 dollar. Betere deal dan in Tashkent… 290.000 i.p.v. 242.000. Hij fietste als een dolle weer weg, want stel je voor dat de militsia (politie) dit zou zien… oei! We gaven onze eerste verse sums uit aan een grote etui waar ons geld in past.
We struinden verder door de straten van Bukhara, dat overduidelijk 1 groot openluchtmuseum is. Werkelijk overal waar we keken waren moskeeën, scholen, mausoleums en andere prachtige gebouwen. We bekeken er een aantal van binnen, waaronder ook het fort met de gevangenis erachter. Tussendoor gingen we een oud roestig reuzenrad in. We vonden dit zo leuk, dat we nog een rondje bleven zitten en de jongen die bij de attractie stond en alleen het woord ‘finish’ leek te kennen, bleef ons verslagen nastaren. Na het tweede rondje hebben we hem natuurlijk alsnog de € 0,65 betaald. Na dit avontuur hebben we het rondje stad afgemaakt via omzwervingen door de achterafstraatjes met alleen nog maar locals. We trakteerden onszelf vervolgens op twee potjes thee op een bankje onder de bomen bij een oude waterbron.
17 oktober – Golden teeth of Bukhara
We hadden nog een hele dag voor de boeg in Bukhara. Vandaag was het vrijdag; de heilige dag van de moslims. Op straat merkten we dit aan de prachtig uitgedoste vrouwen. We hadden gisteren al een groot gedeelte van deze zijderoutestad gezien, maar gingen opnieuw op zoek naar juweeltjes in de smalle steegjes. We waren benieuwd naar de Hoja Zayniddin moskee, die prachtige mozaïeken moest hebben. We vonden een gebouw dat volledig in de steigers stond. Dit moest ‘m zijn en we gingen op zoek naar de ingang. Eerlijk gezegd verwachtten we niet dat we deze moskee van dichtbij konden zien, maar we deden een poging door rechts om het gebouw heen te lopen. Door smalle doorgangen kwamen we uit bij een punt vanwaar we de moskee goed konden zien, op een kleine verhoging. We stonden vanaf daar eens goed rond te speuren of we ergens een deur zagen. Plotseling ging er achter ons krakend een deur open en een man op leeftijd lachte zijn gebit vol gouden tanden bloot. Hij begon wat, voor ons, onbegrijpelijke woorden te brabbelen en wilde daarna weten waar we vandaan kwamen. Bij het horen van ‘Hollandia’ redeneerde hij dat we dan uit Oslo moesten komen. Bijna goed! Vervolgens liep hij bij ons vandaan, terwijl wij nog op zijn ‘stoep’ stonden. Poging 2 om de moskee in te komen was een rondje linksom. We keken verbaasd op toen we ineens bij een behoorlijk grote deur uitkwamen. Compleet met alle gebedstijden. Voorzichtig slopen we het terrein op in de richting van de deur naar de moskee. Voor de deur stonden slippertjes en we besloten dat we het gebed niet ruw wilden onderbreken. We keken door de ruitjes naar binnen en zagen, naast de mooie mozaïeken, iemand op de grond liggen slapen.
Na het ‘bekijken’ van deze moskee liepen we verder en kwamen uit in de drukkere straten. We bekeken wat keramische spullen van een man met 3 gouden tanden in zijn ondergebit. Hij sprak wat woorden Engels over de kommetjes en bordjes die hij verkocht, maar al snel maakte hij meer reclame voor het wisselen van geld. Alleen we hadden nog geen geldgebrek en we richtten onze blik weer op het servies. Twee tellen later begon de man opnieuw vol overgave te praten over dollars; hij was er gek op. We vroegen hem maar eens naar zijn koers; de beste tot nu toe. Ach, als we hem er nu zó blij mee maakten, waarom dan ook niet? Anders zouden we morgen moeten wisselen. We werden meegenomen naar een piepklein ´kantoortje´ waar stapels sums achter slot en grendel lagen. De beste man had zelfs een telmachine staan! Gelukkig als een klein kind pakte hij ons dollarbiljet van ons over in ruil voor 150 sumbiljetten. Wij waren ook blij met een koers die 25% hoger was dan in Tashkent. We vroegen ons wel af wat het hem uiteindelijk zou opleveren. We kregen het vervolgens ook nog voor elkaar om 2.000 sum korting op 2 kommetjes te krijgen.
De rest van de dag bestond uit het drinken van thee bij de Lyab-Hauz bron en het bezoeken van de joodse wijk. Daar namen we een kijkje in een oud joods pand met prachtige ornamenten, waar voorheen een berucht figuur heeft gewoond. Deze persoon heeft Bukhara verraden aan de communisten en is uiteindelijk een kopje kleiner gemaakt door Stalin. We zochten ook nog onverhoopt naar de synagoge maar die bleek te goed verstopt in de kleine achteraf steegjes. Net zoals gisteren, zagen we overal deuren open staan. We hadden de neiging om zomaar naar binnen te lopen. Alhoewel het op het eerste gezicht zo lijkt, is niet alles een openbaar gebouw. Het is hier heel normaal om ook de deur van je huis wagenwijd open te laten staan. Voor ons was dat soms verwarrend, waardoor we een gebouw heel voorzichtig binnen liepen. Als we ergens niet binnen mochten, dan werden we wel nageroepen. We eindigden de dag met het bekijken van de laatste historische gebouwen bij zonsondergang.
18 oktober – Central Park in Samarkand
Op naar het volgende avontuur; vandaag weer met de trein mee terug naar Samarkand. Dat lijkt een beetje een onlogische volgorde en de meeste mensen ‘doen’ Bukhara en Samarkand ook andersom, maar gezien ons vervolg van de reis zit er wel degelijk logica in. Ons voordeel: we zien niet steeds dezelfde groepen toeristen!
Samarkand deed in eerste oogopslag groot en modern aan en de locatie van ons hotel was werkelijk geweldig: vlak naast het prachtige mausoleum van Amir Timur, dat ’s avonds verlicht is. We besloten niet meteen naar dé attractie, het Registan, van Samarkand te rennen, aangezien het een grauwe, grijze dag was en we hopen op beter weer morgen. Al snel bleken er nog meer bezienswaardigheden op ons te staan wachten en we kozen de minst toeristische uit voor vanmiddag. De straatjes waren slechter aangeven dan in Bukhara, de kaart was minder gedetailleerd en zo kwam het dat we 2 moskeeën na 2 pogingen nog niet gevonden hadden. Dan maar op zoek naar 2 minder bekende mausoleums, dwars door deels verharde straten met hier en daar kuilen. We zagen er blijkbaar wat verloren uit, want er stopte een auto in het midden van de weg. De chauffeur schoot ons vriendelijk te hulp in prima Engels, hij stapte zelfs even uit om ons de weg te wijzen, terwijl verschillende auto’s ons links en rechts passeerden. Geweldig! We bleken aardig goed genavigeerd te hebben en met de extra hulp kwamen we er na 10 minuten achter waar de mausoleums gevestigd waren. We merkten toen pas dat we achtervolgd waren door 2 schooljongens die hun geleerde Engelse basiszinnetjes op ons loslieten. Ze hadden blijkbaar alle tijd van de wereld en liepen ons achterna het plein op bij het eerste mausoleum. Maar waar het hen allemaal om te doen was (‘let’s go!’), was het tweede mausoleum, een aardig vervallen bouwwerk dat van binnen bij elkaar gehouden werd door een hele constructie. Hmmm…was dit verstandig? Toch maar even naar binnen gelopen, om daar te bekijken waar het graf was. De jongens wilden eerst met ons op de foto en daarna hoopten ze ons mee te krijgen naar de tweede verdieping van het mausoleum. Heel begrijpelijk dat het voor jongens van 10 geweldig is om daar te klimmen en klauteren, maar deze 2 ‘reuzen’ van Hollanders vonden het niet echt aanlokkelijk in deze ruïne. We gaven de jongens 2 stroopwafels als ‘present from Holland’ (niet dat ze wisten waar dat lag) en verdwenen weer het doolhof van stoffige straatjes in om uiteindelijk op een totaal andere plek uit te komen dan onze bedoeling was.
Verder hebben we wat kerken bekeken en zijn gaan rondstruinen in Central Park. Overal rond en in het park waren fonteinen, maar helaas konden we geen wens doen, want muntjes hebben we in Oezbekistan nog niet in handen gehad. We vragen ons überhaupt af of die nog wel in omloop zijn, want de enige plek waar we ze gezien hebben is bij verkopers die er aardig geld voor verdienen; 100 keer de waarde. Nu ik dit schrijf begrijp ik ineens waarom er geen muntjes (meer) op de bodem van de fonteinen liggen.
Tijdens het stofhappen in de steegjes, waar ook een bepaalde lucht hangt die moeilijk is uit te leggen, konden we het ons maar moeilijk voorstellen dat het hier regende. Natuurlijk is het de goden verzoeken, want toen we net waren neergestreken bij een café voor een hapje eten, ging het totaal los.
19 oktober - asking for directions in Samarkand
Bij het opstaan hoorden we het kletterende regenwater van de dakgoten op de binnenplaats vallen. We deden rustig aan op deze zondagochtend en hoopten op een mooie dag. Onze hoop werd tijdens het ontbijt al enigszins waarheid en zo liepen we met een lach door de plassen richting Registan; 3 prachtige medressa's (scholen) op een groot plein. Overal mozaieken, azuurblauwe koepels en torens. Met wat verbeelding konden we wel bedenken hoe het er hier ten tijde van de zijderoute uit moet hebben gezien. Van binnen was iedere medressa weer anders, maar er waren ook overeenkomsten; ruimtes die vroeger klaslokalen waren, werden nu ingenomen door verkopers van tassen, beeldjes, keramiek, tapijten, pashmina's en andere souvenirs.
Er was veel politie en leger op de been. Een mannetje presteerde het om ons tussen al deze autoriteiten aan te bieden geld te wisselen. Alleen al omdat we nieuwsgierig waren naar hoe dit dan in zijn werk zou gaan, stemden we na wat onderhandelingen in met zijn aanbod. Het mannetje verdween even in de mensenmassa en Sven heeft de grote wisseltruc uiteindelijk in een grafkamer voltrokken.
We besloten nog wat minder bekende moskeeën te zoeken in de smallere straatjes van Samarkand. Sven liep daar met zijn neus in de Lonely Planet, afgewisseld met vraagtekens in zijn ogen om zich heen te kijken. Dit heeft tot nu toe uiteindelijk steeds weer tot gevolg gehad dat we hulp krijgen. Zo ook nu weer. Er zaten 2 mannen op een bankje en voor Marijke het wist (zij had namelijk de moskee gewoon gezien), zat Sven naast ze op het bankje. Met z'n drieën bogen ze zich over de bijbel der reizigers, terwijl een derde man met mooi Oezbeeks hoedje poolshoogte kwam nemen. Altijd leuk als er iets te beleven valt uiteraard. Met 5 woorden Engels begrepen ze elkaar prima en de synagoge, zo prachtig, was hier om de hoek. Na de mannen bedankt te hebben, hebben we weer die synagoge over het hoofd gezien. Wat is dat toch met ons?
We zijn maar naar de bekendere moskeeën gegaan, waarvan de Bibi Khanym het mooiste en grootste was. Vervolgens liepen we door naar het bedevaartsoord Shah-i-Zinda, vol grote en mooie mausoleums. Dit oord bevond zich op een begraafplaats, waar we ook nog een kijkje namen bij de enorme grafstenen met hierop foto's van de overledenen.
We deden vervolgens nog een laatste poging om een synagoge te vinden, maar we liepen tegen een hek aan dat dicht zat, dus we sloten dat hoofdstuk maar ongelezen af. Na een potje thee gedronken te hebben in de schaduw (het was ondertussen namelijk aardig opgewarmd), gingen we op zoek naar keramiek voor onszelf en deden uiteindelijk een aankoop in 1 van de medressa's van het Registan.
