• Lees het verhaal vanaf het begin

Kirgizstan

31 oktober - Everything is closed in Murghab

Om te meten wat hier de minimale temperatuur is, hebben wij vannacht ons thermometertje bovenop het toiletgebouwtje gelegd. We drinken hier veel thee en zo gebeurde het vannacht regelmatig dat wij even gingen checken. Voor het beeld is het goed om te vertellen dat het gebouwtje een gat heeft waar een raam in zou passen, maar, je raadt het al, daar is geen glas te bekennen. De koude wind komt je tegemoet terwijl je je broek naar beneden trekt... De laagste temperatuur hebben wij om 6 uur 's ochtends gemeten en was -24 °C!

2 dagen doorbrengen in Keng Shiber valt natuurlijk reuze mee als je je bedenkt dat hier mensen het hele jaar doorbrengen. Als het eind oktober al zo koud is en er slechts hier en daar sneeuw ligt, dan moet het in december tot en met februari wel echt afzien zijn.

Met deels bevroren schoenen en geheel bevroren flessen water vertrokken we richting Murghab. Onderweg bezochten we de Shakhty grotten op 4.200 meter, waar we proestend en hijgend een steile helling op liepen. De rotstekeningen die we zagen, waren eeuwen voor Christus gemaakt en waren wel aardig om te zien. Het uitzicht was fantastisch op deze heldere dag met een strak blauwe lucht.

Murghab, gelegen op 3.700 meter, bereikten we in de loop van de ochtend. Sven beschreef het als 1 grote sloppenwijk. Dit stadje heeft 6.500 inwoners en is de grootste plaats van de regio. Al snel ontdekten we dat er op het moment niet zo veel te beleven viel. Het enige hotel was dicht, zodat we in een homestay terecht kwamen. De plek waar Djirgan wilde lunchen bleek gesloten en de meeste 'kraampjes' van de bazaar zagen er ook verlaten uit. Die bazaar bestond uit een verzameling containers, waarin mensen hun winkeltjes hadden ondergebracht. Dit zag er bizar uit en maakte het geheel mistroostig.

Geluncht hebben we uiteindelijk maar in een café op de bazaar in een zaaltje vol met nieuwsgierige mannen. Wie waren die 2 blanke vreemde medemensen die hun soep zonder slurpen netjes weglepelden? Sven kreeg tussen neus en lippen door ook nog even een glaasje wodka aangeboden van de buren.

Wat verder het meest interessant is van deze plaats, is het uitzicht op de 7.546 meter hoge Chinese bergtop Muztagh Ata. Gezien het heldere weer vandaag, zagen wij hem in vol ornaat boven de Tadzjiekse reuzen uittorenen.

1 november - Let's go to Sary Tash

Bij onze homestay in Murghab bleek maar weer hoe gastvrij de mensen hier zijn. We hebben al vaker gemerkt dat onze gastheren of -vrouwen er alles aan proberen te doen om het ons zo comfortabel mogelijk te maken. De winter is in aankomst, de kou slaat ons om de oren. Bij de laatste twee homestays krijgen wij steeds de kamer met een kacheltje toebedeeld en soms betekent dat dat de bewoners zelf moeten vernikkelen van de kou (hier in Murghab -15 °C).

Het centrale vertrek in onze homestay in Murghab was zelfs overdag al te fris om er aangenaam in te vertoeven. In onze kamer werd heerlijk gestookt en daarom werd het diner, bestaande uit soep en brood, daar gisteravond ook geserveerd. Stroom hier in Murghab leek een kostbaar goed, want op dat moment was de voorziening zo zwak, dat het net eten bij kaarslicht leek. Best romantisch!

Vannacht werd onze nachtrust echter ruw verstoord door geluiden bij de kachel. Marijke ging poolshoogte nemen en zag tot haar grote schrik dat het pleisterwerk boven het raam in onze kamer had losgelaten over een lengte van anderhalve meter en een hoogte van 15 cm. Overal lagen brokstukken, waarvan de grootste een doorsnede had van 15 cm. En die scheur in de hoek, zat die er gisteravond al? Oh my God, wat was hier gebeurd? Sven, die door Marijkes gestommel wakker was geworden, vroeg wat er was en kwam meteen tot de conclusie dat het door het branden van de kachel kwam. Maar Marijke was nog niet overtuigd en ging buiten kijken of daar wat te zien was, misschien was het wel een aardbeving. Alles leek rustig. Dan maar weer gaan slapen, althans proberen te gaan slapen. Sven sliep ondertussen alweer bijna. Die arme schat heeft al nachten slecht geslapen door de hoogteziekte. Marijke wist ook wel dat ie waarschijnlijk gelijk had (helemaal zeker weten doe je natuurlijk nooit). Maar ja... als je dan weer in bed ligt, dan staat het hoofd aan. Wat als we eronder hadden gelegen? Het had ons minstens een hersenschudding opgeleverd. Wat als er nog meer naar beneden komt? Wat als het wel een aardbeving was? Oh my God, hoofd ga weer uit! Na 2,5 uur wakker te hebben gelegen, ga ik nu maar weer een poging doen om te slapen.

Gelukkig werden we vanochtend zonder kleerscheuren wakker. Murghab had ons niets meer te bieden en dus gingen we op weg naar Kara-Kul, een meer gelegen op een hoogte van 3.914 meter. Onderweg passeerden we eerst de prachtige Ak-Baital pas van 4.655 meter. Deze lag er wit bij, inclusief een groot gedeelte van de weg zelf. Daarna was het de bedoeling om bij het meer te verblijven. Maar.... alle homestays waren gesloten! Djirgan raakte in paniek. Hij had van tevoren netjes gebeld om te informeren en hij had te horen gekregen dat in ieder geval 1 homestay open was. Blijkbaar waren er al dagen geen toeristen geweest en waren de eigenaren daarom met de noorderzon vertrokken. Het leek op een typisch staaltje Aziatische cultuur, waarin 'nee' zeggen niet netjes is en dus werd er gewoon gezegd dat we van harte welkom waren. Vervolgens stonden we voor diverse dichte deuren.

Terwijl Djirgan 'I don't know' uitbracht en paniek zichtbaar werd in zijn ogen, pakte Marijke de Lonely Planet erbij.

‘Zullen we dan maar een dag eerder naar Kirgizstan gaan en proberen of de homestays in de eerste plaats voorbij de grensovergang, Sary Tash, wel open zijn?’

‘Okay’ (ook al wisten we natuurlijk niet zeker of ie ja of nee bedoelde)! Nu hadden we er wel een beeld bij, want Djirgan, die wij in zijn bijzijn onderling Flippie zijn gaan noemen, kwam niet bijster enthousiast over Tadzjikistan op ons over. Vandaag hebben we er tijdens het 'crisisberaad' naar gevraagd. Ons vermoeden bleek waar; hij is geen Tadzjikistan fan. Hij is wel geboren in Tadzjikistan maar woont zelf in Kirgizstan. Steeds hebben we hem horen zeggen dat de wegen in Kirgizstan zo mooi zijn. En de musea in Tadzjikistan? 3 keer niets en allemaal hetzelfde. Nee, dan moet je eens een museum in Kirgizstan binnenwandelen.

Toen we in de Wakhan Vallei waren, hebben we onderling in houtje-touwtje Engels besloten daar 1 in plaats van 2 dagen te blijven. We liepen dus sowieso een dag voor op de oorspronkelijke planning. Wij waren er heilig van overtuigd dat we besproken hadden wat we in plaats van die dag zouden gaan doen, namelijk een extra dag Osh (Kirgizstan), zodat we daadwerkelijk wat van de stad zouden kunnen zien. Maar vanochtend bleek ineens dat het voor hem nog niet helemaal rond was. Het zou meer kosten, omdat we in Osh in een hotel verblijven in plaats van in de Wakhan Vallei in een homestay. Natuurlijk hadden wij best begrepen dat ons dat meer SOM zou kosten. Prima.

Doordat de homestays in het plaatsje Karakul dicht waren, zouden we nog een dag eerder in Kirgizstan aankomen. Flippie moest het even laten bezinken, maar al snel merkten we dat hij begon op te leven. Vooral nadat we even wat foto's van het meer hadden gemaakt en de auto daarna onderweg ging richting zíjn land, fleurde hij geleidelijk op. Natuurlijk was er nog steeds de zorg bij hem dat ook in Sary Tash alles gesloten was.

We reden ondertussen kilometers langs een roestig hek met prikkeldraad en hier en daar gaten. Achter het hek bleek de neutrale zone van 10 km tussen Tadzjikistan en China te liggen. De volgende pas, Kyzyl Art, lag op ons te wachten en dit betekende ook een aanstaand afscheid van Tadzjikistan. De pas van 4.336 meter hoog bleek namelijk het grensgebied. Nog net voor de Tadzjiekse grenspost hebben we wat foto's geschoten van, wederom, een prachtig landschap. Helaas konden we geen foto’s schieten bij de grenspost, maar we moesten erg lachen om de grensgebouwen aan de Tadzjiekse kant; 1 container, 2 bouwketen en een uit de kluiten gewassen olievat op de zijkant. Tussen de eerste 3 moesten we overbruggen met de auto en steeds documenten of bagage laten checken. De 4e post mochten we overslaan en we konden tussen de hekken door rijden. Tussen beide grensposten in was neutrale zone van zo'n 25 km, waar we gelukkig wel foto's mochten maken. De weg was ondergesneeuwd en op sommige plekken glad. Nadat we een stuk gedaald waren, volgde het douane ritueel aan de Kirgizse kant. Het leek iets efficiënter te verlopen, maar ook een stuk grondiger. Alle bagage moest uit de backpacks gehaald worden en er moest uitleg gegeven worden wat er in het lenzendoosje zat. Na 4 posten waren we, zonder een nieuwe stempel in ons paspoort, in Kirgizstan. We waren enorm blij met de inzet van Djirgan, want zonder hem hadden we lang zo soepel de verschillende douaneposten niet doorlopen.

Sary Tash wachtte 30 km verderop gastvrij op ons; bij de eerste homestay konden we meteen terecht. Welcome to Kirgizstan!

2 november - Osh

Na bijna 2 weken op hoogte te zijn geweest, was het vandaag tijd om met ons hoofd uit de wolken te komen. We daalden vandaag van 3.200 naar 1.000 meter en dat merkten we aan alles. Dag sneeuw, hallo groene weiden! Dag -15, hallo +15! Dag marco polo schapen, hallo kalkoenen! Dag leegte, hallo aaneenschakeling van boerendorpen! Dag kuilen en gaten, hallo mooi glad asfalt! Dag kale rotsen met hier en daar lage struikjes, hallo bomen! Bomen? Oh ja, die hadden we al een tijdje niet gezien! Dag schone frisse lucht, hallo smog! Dag gat in de grond, hallo zittoilet! Dag water halen bij de waterpomp, hallo water uit de kraan tappen! Dag gevoel van het eind van de wereld, hallo digitale wereld! Dag onwetendheid, hallo troosteloze nieuwsberichten! Dag 4 van de 6 lagen kleding.

Over de kleding gesproken... vandaag passeerden we een pas van een slordige 2.400 meter. Foto's hadden we nog niet zo veel gemaakt in Kirgizstan, dus Marijke zocht het hogerop om zo de beste foto's te kunnen schieten. Op een heuveltje ging een zigzag pad, maar afsnijden leek handiger. Alhoewel... dat was steil. En glad. Oeps... met camera in de hand viel Marijke voorover. En aangezien we de sneeuw vaarwel hadden gezegd, was het toch echt zwarte drek waarin zij terecht kwam. Niet dat de kleren nou nog echt netjes schoon waren na al onze avonturen, maar dit sloeg alles. Na een verkleedpartij in de berm gingen we zonder uitzichtfoto's geschoten te hebben door naar Osh. De rest van de reis werd besteed aan het schoonmaken van de camera.

In Osh was de cultuurshock zo overwonnen toen we zagen dat we lekker konden douchen. Zelfs al was de tweede persoon het haasje doordat er niet genoeg warm water was. Heel voorzichtig liepen we een rondje in het centrum. We hadden 1 doel, namelijk 'dag Tadzjiekse sumoni, hallo Kirgizse som'. Maar dat bleek onmogelijk, aangezien het officiële kanaal op zondag gesloten is en van zwarte markt hier geen sprake leek. Tja, en dan heeft rondstruinen op de markt niet zo heel veel zin. De kermis zag er leuk uit, maar zelfs 30 som (€ 0,45) was voor ons te hoog gegrepen. Pinautomaten wilden onze pinpas niet accepteren of gaven een foutmelding. Dus bedachten we dat het dan wel aardig zou zijn om Lenin op de foto te zetten. Dat kostte tenslotte niets. We konden er helaas niet bij in de buurt komen, omdat 15 politiemannen de straat geblokkeerd hielden. We dachten eerst even dat er geprotesteerd werd, maar we zagen al snel dat er een bruiloft gaande was. Dit moest wel om een bekendheid gaan volgens ons, maar ja, meer dan die conclusie hebben we niet kunnen trekken.

Verder hebben we kunnen genieten van de privacy en het kunnen kiezen wat je eet. We hebben best lekker gegeten de afgelopen weken, maar de variatie was soms ver te zoeken.

3 november - it all makes sense in Osh

De laatste dag van onze reis was aangebroken. In de oorspronkelijke planning zouden we de hele dag onderweg zijn geweest. Nu konden we uitslapen, op ons gemak ontbijten en vervolgens de stad verder verkennen. Djirgan bracht ons aan de voet van de Suleiman Too, een vreemd gevormde bergtop in het centrum van de stad. Voor moslims is de kleine gebedsruimte op de berg een soort bedevaartsoord. Deze is gebouwd door de latere stichter van de Indiase moghul dynastie. Deze dynastie is onder andere verantwoordelijk geweest voor de bouw van de Taj Mahal. En zo komen verschillende reizen bij elkaar! Daarnaast was er een museum, maar dat bleek gesloten te zijn. Het uitzicht vanaf de berg was de moeite waard. Het was leuk om op de berg rond te wandelen, we bleken namelijk op een andere plek naar beneden te kunnen lopen, waardoor we in een klein park uitkwamen. Vanaf het park liepen we verder naar de bazaar om geld te wisselen. We bedachten ons dat sommige dollars eerst Oezbeekse sum, vervolgens Tadzjiekse sumoni en nu Kirgizse som waren geworden. We besloten meteen dat het hier maar bij moest blijven; uitgeven dat geld! We gaven Djirgan de rest van de dag vrij en gingen de lokale bazaar op. Tja... dat waren vooral huishoudelijke artikelen en heel weinig souvenirs zoals wij ze voor ogen hadden. Het was wel heel erg leuk om hier rond te lopen. Het schijnt 1 van de grootste bazaars van Centraal-Azië te zijn en we ontdekten dat het inderdaad enorm was, toen we aan de andere kant van een weg, die volledig open ligt, terecht kwamen en ontdekten dat hier ook kraampjes waren. Door deze weg was de bazaar eigenlijk in twee gedeelten verdeeld.

We waren al een tijdje op het hoofdpad aan het rondsnuffelen, toen een man in zijn eigen taal tegen ons aan begon te praten. Hij stond te tollen op zijn benen, dus we besteedden er verder niet zoveel aandacht aan. Een wat oudere vrouw begon zich ermee te bemoeien door tegen de man in te gaan. Omstanders keken ons stuk voor stuk lachend aan, maar wij hadden er geen benul van waar het precies over ging. Wat we wel meekregen, was dat 1 van beiden Kirgizs en de ander Oezbeeks was. We hebben al eerder deze reis gemerkt dat in deze regio de bevolkingsgroepen door elkaar heen leven. In Bukhara (Oezbekistan) leeft bijvoorbeeld een Tadzjiekse minderheid. In Tadzjikistan is de bevolking in de regio rond Murghab voornamelijk Kirgizs. En hier in Osh (Kirgizstan) leeft een Oezbeekse minderheid. Het was wel voor het eerst dat we merkten dat het tot discussies leidt. In Osh ligt de situatie sowieso gevoelig, aangezien het sinds de onafhankelijkheid in 1991 meerdere malen tot hoog opgelopen spanningen en vele doden heeft geleid.

Het bleek onmogelijk om ons Kirgizse geld op te maken op de bazaar, want eieren, groente en fruit hadden we niet nodig. Dan maar een hier opgedane traditie voortzetten, namelijk een rondje in het reuzenrad. Terwijl we door de stad liepen, passeerden ons overvolle busjes waarin kinderen met de neusjes tegen de ramen aan gedrukt zaten. En ineens zagen we op 1 van die busjes een tekst die we wel heel makkelijk konden lezen; 'Taxi Rivierenland, Gelderland'.

Sven hoopte tijdens de lunch op de door Lonely Planet beloofde zompige pizza, maar restaurant Iziyum bleek de kaart te hebben aangepast. We aten duurder dan ons Kirgizse budget toestond, maar gelukkig konden we hier met de Visa betalen.

De rest van de middag hebben we rustig aan gedaan en de bagage alvast gepakt. Daarna haalde Djirgan ons op voor het afscheidsdiner. Hij had een vriend meegenomen en we gingen naar een restaurant met allemaal kleine kamertjes, waar je alleen met je eigen gezelschap kon zitten; erg leuk. Djirgan ging zelfs speechen en beloofde ons op Engelse cursus te gaan, zodat hij ons volgend jaar beter door Kirgizstan zou kunnen rondleiden. Daarna kregen wij zijn baas, die iets beter Engels sprak, aan de telefoon om feedback over de reis te geven. We wisselden nog wat foto's uit en gingen vroeg naar bed.

4 november - Going back home

Om 2 uur 's nachts bracht Djirgan ons naar het vliegveld. Zelfs op dit tijdstip waren er mensen actief op de weg. Dit was niet zo tof, want erg helder waren de meesten niet. Gelukkig lag het vliegveld van Osh niet ver uit de stad. We namen daar afscheid van Djirgan en gingen op zoek naar enige logica. Ook deze keer was die ver te zoeken en zo kwam het dat de vlucht naar Istanbul vertrok van de hal voor binnenlandse vluchten. Alhoewel de meeste mensen waar we mee te maken kregen wel wat Engels spraken, zouden we het voor ons gevoel kunnen presteren om over een aantal uur in Thailand uit te komen...Naast ons was er geen westerse toerist te bekennen, maar om heel eerlijk te zijn, weten we al haast niet meer hoe die eruit zien. Blijkbaar had de douanier hetzelfde gevoel, want die begon te twijfelen of er voor Nederlanders geen visum vereist was om Kirgizstan binnen te komen. Alle andere groene pakken moesten eraan te pas komen om hem ervan te overtuigen dat dit toch echt niet nodig was. Daarna kregen we een vertrekstempel naast de aankomststempel, die we eerder over het hoofd hadden gezien...

De vluchten waren lang genoeg om alles van deze reis nog eens de revue te laten passeren. Het leek alweer zo lang geleden dat we in Tashkent aankwamen of dat we ons in Bukhara en Samarkand vergaapten aan de prachtige gebouwen. Oezbekistan heeft ons verrast; we vonden de mensen ontzettend aardig en behulpzaam en hebben ons er geen moment onveilig gevoeld. Het bleek eenvoudig om contacten te leggen, ook al begrepen we soms niet zo goed welke taal de ander sprak. Het viel ons echter wel op dat er behoorlijk wat toeristen waren in Bukhara en Samarkand, die zich vooral in groepsverband lieten rondleiden. Wij vinden groepen altijd erg vervelend, omdat onze ervaring is dat men als kip zonder kop achter de reisleider aan loopt zonder oog voor de omgeving.

We vonden het leuk om met de trein tussen de verschillende steden te reizen. We maakten hier kennis met een Oezbeekse show die in beide treinen getoond werd. Het moet wel erg grappig zijn, want sommige mensen gingen er eens goed voor zitten en al snel klonk er een gezamenlijk lachsalvo. Bij de reis naar de grens, maar ook al eerder in de metro in Tashkent kregen we te maken met politiecontroles. We zijn in reisinformatie bang gemaakt voor uniformen, maar dit bleek totaal onterecht. Als je geen gekke dingen doet, valt de controle reuze mee en proberen de agenten soms zelfs hun Engelse kennis op je uit.

Bij de overgang van Oezbekistan naar Tadzjikistan was het ons direct duidelijk dat we iets unieks gingen doen. We waren die dag de enige westerlingen die deze grenspost overstaken. In Dushanbe was het nog even afkicken, aangezien we daar maar liefst 3 Duitse toeristen zijn tegengekomen. Maar al snel keken we er niet meer van op dat we de enige blondies waren in dit land. Engels spreken werd heel lastig, maar nog steeds merkten we dat men in ons geďnteresseerd was. Het bleven vrij basic 'gesprekken' met handen en voeten en gelukkig wisten we na een aantal dagen vrij zeker wat 'Nederland' in het Tadzjieks betekende. Maar het zou ook in het Russisch kunnen zijn... het viel ons op dat talen makkelijk door elkaar gebruikt werden. In de Pamir werd dit nog veel erger, omdat daar een eigen taal gesproken werd. Maar ook de tijd werd op 2 manieren gebruikt; Pamirtijd liep 1 uur voor op Tadzjiektijd. Als je elkaars taal niet spreekt, levert dit een extra struikelpunt op. Al heel snel nadat we Dushanbe hadden verlaten waren er dagelijks wel momenten waarin we niet begrepen wat er precies gebeurde. We gaven ons daar maar aan over en wachtten rustig af hoe alles in elkaar stak en wat er zou gebeuren. Dit gaf een heel relaxed gevoel. We hadden de hele verdere reis dezelfde chauffeur en hij deed erg zijn best om het ons naar de zin te maken. Communicatie verliep niet heel gemakkelijk, maar dat wende. We gingen iets minder dan 2 weken achter elkaar de hoogte in; we waren op 2.500 meter of hoger met als hoogste punt 4.700 meter. Tegen verwachting in kreeg niet Marijke maar Sven last van symptomen van hoogteziekte.

Wat we heel erg leuk vonden, waren de verblijven in homestays; we hebben echt het gevoel dat we een kijkje in het leven van de Tadzjieken hebben mogen nemen. Het leven is hier ongelofelijk hard, maar er is altijd ruimte voor gasten. Wij zijn als koning en koningin behandeld. Natuurlijk was er weinig sprake van luxe en ook privacy stond op een laag pitje, maar dat hebben we er zeker voor over gehad. Stroom was niet altijd vanzelfsprekend, wat ons wel een prachtige sterrenhemel opleverde. Het was soms vreselijk koud, zowel binnen als buiten en dat terwijl de winter nog maar net om de hoek lag te loeren. Als je je bedenkt wat de bewoners in het hart van de winter moeten doorstaan, dan besef je wel dat wij het helemaal zo slecht nog niet hebben. Wij hebben ons heel ver weg van huis gevoeld en kregen al snel het gevoel dat we maanden weg waren. Het was zo'n andere wereld dan Nederland.

De wegen in Tadzjikistan waren soms erbarmelijk slecht. De door de Russen aangelegde Pamir Highway is duidelijk aan een opknapbeurt toe. Hulde aan de veelal Chinese truckers die dagelijks over deze wegen tuffen! Het uitzicht was overal prachtig en het verbaasde ons vaak dat er nóg hogere bergtoppen waren die boven ons uit torenden, met in ons achterhoofd dat we zelf al aardig op hoogte waren. Het stroomopwaarts rijden langs de grens met Afghanistan was een bijzondere belevenis, waarbij we er best wel eens over gedacht hebben om stiekem de rivier over te steken, vooral vanaf het punt dat ie bevroren was. Het reisadvies voor Tadzjikistan, dat kunnen we nu wel vertellen, is door de Nederlandse regering nog net niet als negatief bestempeld. Sommige gebieden, waaronder de helft van onze reis, hadden we volgens Buitenlandse Zaken maar beter kunnen overslaan. Wat ons betreft is dit niet terecht. Wij hebben in Tadzjikistan niets gemerkt van spanningen en we voelden ons er veilig. Het enige dat misschien gezegd kan worden is dat de politie bij controles soms corrupt kan zijn. Maar: het land is absoluut te mooi om te boycotten.

Door de gesloten homestays in Tadzjikistan hadden we extra tijd in Kirgizstan. Onze eerste indruk van Kirgizstan is dat het land minder arm is dan Tadzjikistan. De wegen zijn beter, de stroom op de plekken waar wij waren was betrouwbaarder en de mensen die wij in Osh op straat gezien hebben, zagen er minder armoedig uit dan die in Dushanbe. We konden het wel waarderen om extra tijd in Kirgizstan te hebben. Ooit hopen we een keer terug te keren naar Centraal-Azië om dan (onder andere) Kirgizstan wat grondiger te bezoeken.

Wij hebben genoten van onze reis door de Stannetjes. Leuk dat je ons verhaal gelezen hebt!